Սիլվա Կապուտիկյան

Կապուտիկյանի մասին

Սիլվա Բարունակի Կապուտիկյանը ծնվել է 1919 թ. հունվարի 20-ին Երևանում` Վանից գաղթած և Երևանում ընտանիք կազմած տարագիրների հարկի տակ: Հայրը` Վանում ճանաչված դաշնակցական գործիչ, ուսուցիչ և խմբագիր Բարունակ Կապուտիկյանը, մահացել է դստեր ծննդից 3 ամիս առաջ խոլերայի համաճարակից: Ապագա բանաստեղծուհին մեծացել է մոր և տատի խնամքի տակ, ունեցել դժվար մանկություն, հիշողություններ ամբարել գաղթականներով բնակեցված իրենց թաղից:1937 թ. գերազանց առաջադիմությամբ ավարտել է Երևանի ցուցադրական (այժմ` Նիկոլ Աղբ ալյանի անվան) դպրոցը:1933 թ. դեկտեմբերի 24-ին “Պիոներ կանչ” թերթում լույս է տեսել նրա 1-ին բանաստեղծությունը`“Պատասխան Թումանյանին” վերնագրով: 1941 թ. ավարտել է Երևանի պետական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը:1949-50 թթ. սովորել է Մոսկվայում, ավարտել Մ. Գորկու անվան գրականության ինստիտուտի բարձրագույն դասընթացը:1941 թ.-ից Հայաստանի գրողների միության անդամ էր: 1948 թ. ընդունվել է ԽՍՀՄ կոմունիստական կուսակցության շարքերը: 1945 թ. լույս է տեսել “Օրերի հետ” բանաստեղծությունների 1-ին ժողովածուն, այնուհետև հրատարակել է 60-70 գիրք` բանաստեղծություններ և արձակ` հայերեն, ռուսերեն, անգլերեն, վրացերեն, լիտվերեն, ուկրաիներեն, թուրքերեն և այլ լեզուներով:1952 թ. “Իմ հարազատները” բանաստեղծությունների ժողովածուի համար արժանացել է ԽՍՀՄ, իսկ 1988 թ.` ՀԽՍՀ պետական մրցանակներին, նույն թվականին ստացել նաև իտալական “Նոսիդիե” կոչվող գրական մրցանակը: Ունի մանկական ստեղծագործությունների մոտ 40 հրատարակություն` հայերեն, ռուսերեն, նախկին ԽՍՀՄ շատ ժողովուրդների լեզուներով:

1962 թ.-ից սկսվում է Կապուտիկյանի սփյուռքապատումի շրջանը: Նա եղել է Լիբանանի, Սիրիայի, Եգիպտոսի, Եթովպիայի, Ֆրանսիայի, ԱՄՆ-ի, Կանադայի, Հարավային Ամերիկայի երկրների, Գերմանիայի, Ավստրիայի, Իրանի, Երուսաղեմի հայ գաղթօջախներում, գրել հրաշալի ուղեգրություններ: Բացառիկ են “Քարավանները դեռ քայլում են”, “Խճանկար հոգու և քարտեզի գույներից”, “Քարավանները հեռանում են”, “Իմ կածանը աշխարհի ճանապարհներին” գրքերը, որոնք թարգմանվել են այլ լեզուներով:

Կապուտիկյանը նաև անզուգական թարգմանիչ էր և թարգմանել է ռուս, անգլիացի, ամերիկացի, ֆրանսիացի, իսպանացի, գերմանացի, նորվեգացի, ուկրաինացի, լիտվացի, պարսիկ հեղինակների:

Կյանքի վերջին տարիներին բանաստեղծուհին փայլեց նաև հրապարակագրության ոլորտում: Այս ժանրի նրա գործերն ամփոփված են “Իմ ժամանակը”, “Չեմ կարող լռել”, “Վերջին զանգ” գրքերում, իսկ 1997 թ. լույս տեսած “Էջեր փակ գզրոցներից” 700 էջանոց գիրքը մի ինքնատիպ հաշվետվություն է երկրի հասարակական կյանքին բերած իր սեփական մասնակցության մասին:

Կապուտիկյանը ԽՍՀՄ, ՀՀ, Աջարիայի Ինքնավար Հանրապետության պետական, Ավ. Իսահակյանի անվան, իտալական “Նոսիդե” գրական մրցանակների դափնեկիր է: Արժանացել է Հայաստանի և Վրաստանի արվեստի վաստակավոր գործչի, Երևանի պատվավոր քաղաքացու կոչումներին,1998 թ. Քեմբրիջի միջազգային աշխարհագրական ինստիտուտի կողմից ստացել “Տարվա կին” տիտղոսը: Պարգևատրվել է բազմաթիվ մեդալներով ու շքանշաններով, որոնցից են երկու պետական մրցանակները, երկու “Պատվո նշան”, “Աշխատանքային կարմիր դրոշի”, “Ժողովուրդների բարեկամության”, “Հոկտեմբերյան հեղափոխության” շքանշանները, ԼՂՀ երկու “Մայրական երախտագիտություն” մեդալները: Կապուտիկյանը նաև եղել է ԽՍՀՄ գրողների միության նախագահության անդամ,Սփյուռքի հետ մշակութային կապերի կոմիտեի նախագահու

թյան անդամ, ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս,“Աշխարհի ժողովուրդների հոգևոր միասնության”, Բնության և հասարակության մասին գիտությունների միջազգային ակադեմիաների անդամ: Ընտրվել է ՀՍՍՀ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր, ԽՍՀՄ գրողների միության նախագահության անդամ:

Մահացել է 2006 թ. օգոստոսի 25-ին: Գերեզմանը գտնվում է Երևանի Կոմիտասի անվան պանթեոնում , որտեղ ամեն տարվա սեպտեմբերի վերջին շաբաթ օրը կազմակերպվում է նրա անվան պոեզիայի օր: 2009 թ. հունվարի 20-ին ի նշանավորումն ՍիլվաԿապուտիկյանի ծննդյան 90-ամյակի ՀՀ կառավարության որոշմամբ նրա ապրած տանը բացվել է բանաստեղծուհու տուն-թանգարանը (հասցեն` Երևան, Ս. Կապուտիկյան փողոց (սկիզբը` Բաղրամյան-Դեմիրճյան խաչմերուկից), շ. 1, 2-րդ մուտք, 4-րդ հարկ, բն. 26):

«Հայոց աշխարհ»
Խոսք` Ս.Կապուտիկյանի
Երաժշտությունը` Լ.Սարիբեկյանի
Կատարում է Լ.Սարիբեկյանը

Տեսաֆիլմի հեղինակներ`
Արփեն Մովսիսյան
Վահան Կարապետյան

ԽՈՍՔ ԻՄ ՈՐԴՈւՆ

Այս գարնան հետ, այս ծաղկունքի,
Այս թռչնակի, այս առվակի,
Հետն այս երգի ու զարթոնքի
Բացվեց լեզո՜ւն իմ մանկիկի։
Ու թոթովեց բառ մի անգին
Հայկյան լեզվից մեր սրբազան,
Ասես մասունք հաղորդության
Դիպավ մանկանս շրթունքին...
— Լսի՛ր, որդիս, պատգամ որաես
Սիրող քո մոր խո՜սքը սրտանց,
Այսօրվանից հանձնում եմ քեզ
Հայոց լեզո՜ւն հազարագանձ:
Բա՛ց շուրթերդ, խոսի՜ր, անգի՛ն,
Ժիր դայլայլի՜ր, ի՛մ սիրասուն,
Թող մանկանա՛ քո շուրթերին
Մեր ալեհե՜ր հայոց լեզուն...
Պահի՛ր նրան բարձր ու վճիտ,
Արարատի սուրբ ձյունի պես,
Պահիր նրան սրտիդ մոտիկ,
Քո պապերի աճյունի պես,
Ու ոսոխի զարկիցը սև
Դու պաշտպանի՛ր կրծքով նրան,
Ինչպես մո՜րդ կպաշտպանես,
Թե սո՛ւր քաշեն մորդ վրա.
Ու տե՛ս, որդիս, ո՛ւր էլ լինես,
Այս լուսնի տակ ո՜ւր էլ գնաս,
Թե մո՛րդ անգամ մտքից հանես,
Քո մա՜յր լեզուն չմոոանա՛ս...

1944 թ.

Խոսքեր Սիլվային

Շատ սիրելի Սիլվային.

Չլիներ ծովը, երկնքի պատկերը երկրի վրա չէր լինի,
չլիներ քո պոեզիան … շատ խավար կլիներ մեր երկիրը:
Ապրիր, ստեղծիր, եղիր հավատարիմ մեր ժողովրդի իղձերին:
Սրտի բոլոր ջերմությամբ …

ԱՎ. ԻՍԱՀԱԿՅԱՆ
20.01.55թ., Երևան

		Որդու` Արա Շիրազի հետ	Մ. Սարյանի հետ	Ալիսիա Կիրակոսյանի հետ. 60-կան թթ.
	Սերո Խանզադյանի հետ, 60-ական թվականներ	Փոքրիկ Սիլվաների հետ, Բեյրութ, 1963թ.	Եգիպտոսում, 1963թ.	Հովհաննես Թումանյանի 100-ամյակին նվիրված հանդիսության ժամանակ, 1969թ.
Վահագն Դավթյանի հետ "Գրական թերթի" խմբագրությունում	Համո Սահյան և Սիլվա Կապուտիկյան	Վազգան Ա վեհափառի հետ	ՎԻլյամ Սարոյանի հետ	Թոռնուհիների` Լիավարդի և Սիրվարդի հետ,1988թ.
Կապուտիկյանից աջ` Հր. Քոչար, Ն. Զարյան	Պարույր Սևակի հետ
1945-46թթ.		Վարպետի 80-ամյակը, 1955թ.		Վարպետի հետ
Խաչքարի մոտ	Վարպետի հետ	Կապուտիկյանը Ղարաբաղում տարազով, 1971թ.	Մոր` Լիայի հետ	1966թ.
			Ստեղծագործելիս	Գոհար Գասպարյանի և Անահիտ Սահինյանի հետ
Որդու` Արա Շիրազի հետ, 2001թ.	Կարեն Դեմիրճյանի հետ		Զորի Բալայանի հետ, 2006թ.	Սոս Սարգսյանի հետ
Գործ` Հարություն Կալենցի	Կապուտիկյանի շիրիմը Պանթեոնում, 2011 թ.	Շիրիմի մոտ. Արա Շիրազ, ԱԺ պատգամավոր Կորյուն Առաքելյան, Արտաշես Գեղամյան	Նինա Հարությունյանի և Գոհար Գասպարյանի հետ
			Մոսկվա, Գենադի Ֆիշի տանը, 80-ական թթ.	2002թ.
	2004թ.	Հայտնի լուսանկարիչ Գավուկի աշխատանքը. ԱՄՆ		Երգիչ Թովմաս Պողոսյանի հետ
Հոգսե~ր, հոգսե~ր...	Զորի Բալայանի հետ, 2006 թ.	Ստեղծագործողի գրիչները	Հյուրասենյակում	Բանաստեղծուհու գրասեղանը
Ճարտարապետ Վարազդատ Հարությունյանի հետ	Ֆադեյ Սարգսյանի հետ	Բանաստեղծուհու զարմուհին`թանգարանի հիմնադիր տնօրեն Ռաֆլետա Հաջյանը	Արամ Խաչատրյանի հետ

Ծիծաղեցի ...

Ծիծաղեցի, թե լացի`
Փրկում չեղավ քեզանից,
Անիծեցի, օրհնեցի`
Փրկում չեղավ քեզանից,
Ամբողջ մի կյանք ամեն տեղ
Խոսքդ բացի ամենքին,
Խոսքս չասած գնացի`
Փրկում չեղավ քեզանից:
1981 թ.

Ափսոս ...

Ափսոս, որ իմ տվածից
Ավելին տալ չեմ կարող,
Լրացնելու պակասը`
Նորից ետ գալ չեմ կարող,
Գեղջուկ մեր երգ, ինչ թողի,
Ինչ երկնեցի օրնիբուն,
Չհասավ քո մեկ տողին`
“Լցվել եմ` լալ չեմ կարող”...
1981 թ.

Թող կապույտը ...

Թող կապույտը` մանուշակին,
Ու կարմիրը` վարդին մնա,
Ինչ պատմությունն է արարել,
Թող պատմության դատին մնա.
Ախր ուր ենք խառնում-խզում
Դաշնությունը հող ու ծառի,
Կեչու անտառը` հյուսիսին,
Մեզ էլ մեր կենտ բարդին մնա:
1982 թ.

Քեզ, հայ հոգի ...

Քեզ, հայ հոգի, որ ողջ մնաս,
Սուրբ սարերի կարոտ է պետք,
Հորդ աղբյուրի կողքին անգամ
Մի կում ջրի կարոտ է պետք,
Երազներդ պատրույգ արած`
Պիտի այրվես, պիտի այրվես,
Ամբարների լիության մեջ`
Հաց-նշխարի կարո¯տ է պետք…
1982 թ.

Աշխարհն ու ...

Աշխարհն ու դարերդ են վկա,
Քո ուղին դու պիտի բացես,
Լեռներով, ձոր ու քերծերով
Ընկնես, ելնես, մագլցես,
Թե անցումը դառնա անհնար,
Դու` լույսի իմ սուրբ որոնող,
Ժայռի մեջ ճամփա ճեղքելով
Գեղարդդ պիտի կառուցես:
1984 թ.

Հայաստան ...

Հայաստան, գուցե այսպես փոքրացար,
Որ իսպառ լուծվես մեր սրտերի մեջ,
Այրված մատյանի պատառիկ դարձար,
Որ վրադ դողանք բյուր թղթերի մեջ:
Որ պտղունց հողդ թալիսմանի պես
Մեր կրծքի վրա կրենք երկյուղած,
Անունդ տալով մաքրվենք դարձյալ`
Աշխարհ ողողող ծով ստերի մեջ:
1981 թ.

Սրով եկան ...

Սրով եկան քեզ վրա,
Դու գիրք ու գիր խնկեցիր,
Կյանքիդ, կայքիդ փոխարեն`
Մագաղաթդ փրկեցիր.
Մարդ ու աշխարհ քո առջև
Ոտից գլուխ մեղքի մեջ,
Նարեկացուդ շուրթերով
Դու թողություն խնդրեցիր...
1981 թ.

Որ մնայիր ...

Որ մնայիր կանգուն ու կուռ`
Ամրոց-տառդ հորինեցիր,
Մասսի կողքին` հոգուդ մեջ էլ
Մասիս սարդ հորինեցիր.
Հողդ քիչ էր, քարերդ` շատ,
Քարերից էլ շատ էր մահդ,
Որ հաղթեիր քարին, մահին`
Դու խաչքարդ հորինեցիր:
1981

Ոնց զգայի ...

Ոնց զգայի, որ դու կաս`
Ցավոտ բառդ չլիներ,
Սերս ինչպես կնքեի`
Շաղոտ բառդ չլիներ.
Ոնց զգայի, որ դու ես
Մեջս, շուրջս ու հեռուն,
Ոնց զգայի, որ քոնն եմ`
Կարոտ բառդ չլիներ:
1981 թ.

Արարատդ ...

Արարատդ քարի պես`
Սրտիդ վրա ծանրացած,
Ասելիքիդ, խռովքիդ
Շատությունից` համրացած.
Ցաքուցրիվ, տարընթաց`
Լուծվում ես դու ու մաշվում,
Այս անարդար բեռներից
Ախ, հոգով էլ մանրացած:
1981 թ.

Ինձ մի ձեռքով ...

Ինձ մի ձեռքով փայփայում,
Մյուսով ցավ ես տալիս,
Ապտակում ես ու պատժում`
Ինքդ ավելի ես լալիս.
Հայաստան իմ, մայրիկ իմ,
Տես մանուկդ խռոված
Քեզ է վազում սրտաճաք,
Փեշիդ լալու է գալիս:
1981 թ.

Մատիդ գոհար ...

Մատիդ գոհար ես շարում,
Տեղը` ձիրքդ ես տալիս,
Սոսկ կշտության հետամուտ`
Դեմքդ, դիրքդ ես տալիս,
Հողդ ուժով թե առան,
Պատմությունդ` եղծությամբ,
Ոգի, լեզու, ինքնություն
Հոժար ինքդ ես տալիս…
1981 թ.

Ով է տեսել ...

Ով է տեսել, որ քարտեզը
Կոկորդ սեղմող մի ձեռք լինի,
Կապույտ-կանաչ-դեղին գույնը
Աչքիդ` կարմիր մի վերք լինի.
Ճշմարիտը ստիպումով
Հազար հանդերձ առնի վրան,
Սուտը` այսքան երեսպատռած,
Այսքան լկտի ու մերկ լինի:

Դրախտավայր ...

Դրախտավայր ասացինք,
Իսկ դու` խութ ու խանդակ, հող,
Վիշապաքաղ ասացինք,
Իսկ դու` խեղճ ու կրակ, հող,
Տեղից ելնողը խլեց,
Խաբեց, բամփեց քո գլխին,
Բարձրավանդակ ասացինք,
Իսկ դու դարձար վանդակ, հող:

Երբ տասնհինգ ...

Երբ տասնհինգ են ասում,
Ես թվական՚ եմ հիշում,
Երբ լեռնային են ասում,
Ես Ղարաբաղ եմ հիշում,
Մեջս իրենց հունն ունեն
Բառերն` ինձնից էլ թաքուն,
Արդարություն են ասում,
Ես որբ իմ Վանն եմ հիշում…

Ունեցած հացդ ...

Ունեցած հացդ նշխարի չափ է,
Ունեցած հողդ խաչքարի չափ է,
Իսկ տառապանքդ,
Իսկ անզոր վառքդ,
Ափեափ զարկող վիրավորանքդ
Ծովի, Օվկիանի, Աշխարհի չափ է…
1981 թ.

Խեվ քամի ...

Խև քամի, ծովերն ես տանում
Մեր ամպը` կուտակված դարով,
Մինչ վարում` խարկված հողեր,
Խանձված արտեր ու արոտ.
Ծովերի, ախ, ինչին է պետք,
Մեր ամպը, անձրևը մի բուռ,
Ծովերը ինչ կհասկանան
Ինչ է ջուր ու ջրի կարոտ:
1984 թ.

Սիրտդ հույսով ...

Սիրտդ հույսով փխրեցրին
Ու ցանելը մոռացան,
Բացին կողդ սեպագիր,
Վերծանելը մոռացան,
Ասին` Հիսուս ես մի նոր`
Մարդկության մեղքը քավող,
Թողին` խաչի հանեն քեզ,
Իջեցնելն իսկ մոռացան…
1984 թ.

Հայաստանում ...

Հայաստանում ծով մի փնտրեք,
Ծով կարոտանքը մնաց,
Ծովից ծովը` ծովը տարավ,
Քար ու քռանքը մնաց,
Ցամաքն ընկած ձկների պես
Թպրտում ենք շնչահեղձ,
Ախ, շրթներիս վրա դրված
Կարթն ու կալանքը մնաց:
1985 թ.

ԴԱՐՁՅԱԼ ԺՈՂՈՎՐԴԻՍ

ԴԱՐՁՅԱԼ ԺՈՂՈՎՐԴԻՍ
Ելնեմ, գնամ հեռու, հեռու,
Հեռվից նայեմ ու կարոտեմ,
Հեռու հեռվում ինքս նորից
Քեզ արարեմ ու կարոտեմ,
Շեն ու շքեղ աշխարհներում
Դեմս ելնես` խեղճ ու մաքուր,
Ետ գամ խոնարհ ու ծունկի գամ
Ժայռերիդ դեմ ու կարոտեմ:
1985 թ.

Ինչ անեմ ...

Ինչ անեմ կյանքը երկար,
Թե նման թղթյա ծաղկի`
Թեև միշտ, բայց միալար,
Բայց անբույր մնամ պիտի:
Մի գարուն ապրեմ թող լոկ,
Գարնան հետ թոշնեմ, գնամ,
Միայն թե թույրով, բույրով,
Բուրելով ապրեմ միայն…
1947 թ.

Սիրտս հողի ...

Սիրտս հողի սիրտն ունենար,
Սիրտս հողի նման լիներ,
Ու երբ մարդը խոփով համառ
Պատռեր սիրտս ու սերմ ցաներ,
Ես վերքերիս միջից կրկին
Ծիլեր տայի, ծիծաղեի,
Ու կրծքիս մեջ խոփ խրողին
Բերք ու բարիք պարգևեի...
1945 թ.

Ինձ չի ...

Ինձ չի տվել հողը հայոց
Հնոց գեղերը հայուհու,
Ոչ սեգ հասակ, ոչ հուր հայացք,
Ոչ հյուսքերի բոցեր հլու.
Պարգևել է նա ինձ խորունկ
Զույգ մոխրագույն աչքեր միայն
Լցված մոխրով իր դարերի,
Խորքում` անթեղը` ներշնչման…
1946 թ.

Դու մի տխրիր ...

Դու մի տխրիր, որ ճակատիդ
Խորշոմներ են դարանում,
Բնությունը կամաց-կամաց
Տվածը ետ է առնում.
Մի տրտնջա, որ թոշնում է
Ջահել ծաղիկը կյանքիդ,
Արհեստական ծաղիկներն են,
Որ երբեք չեն թառամում:
1986 թ.

Իմ սրտից ...

Իմ սրտից ես գանգատ չեմ անի,
Թող զարկի, թող ցավի անխնա,
Ուրիշի վերքերով թող այրվի,
Ուրիշի խնդությամբ զովանա:
Աշխարհը սրտիս մեջ առնեմ ես
Ու սրտանց մորմոքեմ, հիանամ.
Թե ապրեմ, թող սրտով ապրեմ ես,
Մահանամ, թող սրտից մահանամ...
1958 թ.

Ինձ շաղախեցիր ...

Ինձ շաղախեցիր մարդկային կավից`
Սիրուց, զայրույթից, բերկրանքից, ցավից,
Ատելությունից, չարից ու բարուց,
Ըմբոստությունից, կույր վախենալուց,
Երազից, հույսից, անհուսությունից,
Քարեքար խփող խռով արյունից,
Ու դրեցիր այս սիրախանձ ճեղքում`
Արագածի ու Մասյաց արանքում…
1981 թ.

Նարեկացուդ ...

Նարեկացուդ լույսի պես
Լույս չունեցա, ներիր ինձ,
Աշխարհիկը մերժելու
Հույս չունեցա, ներիր ինձ,
Պատանքս առած, ահագնած`
Վեր, լեռները ելնելու,
Բախտիդ համար մեռնելու
Ուժ չունեցա, ներիր ինձ:
1981 թ.

Ախ, ափսոս ...

Ախ, ափսոս, որ հիմա այսպես
Լուռ ու անամոք եմ դարձել,
Թողած քնար ու քնքշություն,
Գանգատ ու բողոք եմ դարձել.
Մատուռ էի` աղոթքով լի,
Հիմա` խոժոռ մի կռատուն,
Չարերի դեմ չարով լցված`
Լերկ ու անողոք եմ դարձել:
1981թ.

Ընկերներս ...

Ընկերներս մեկիկ-մեկիկ
Կորան այս լայն ճամփաներին.
Ախ, քանիսը ընկան հանկարծ,
Արձան դարձան ճամփաներին.
Ապրողները կողքիս չկան,
Ես, թե նրանք մնացին ետ,
Ու կանգնել եմ այսպես մենակ
Այս խուլ, անձայն ճամփաներին:
1981 թ.

Թե ես պիտի ...

Թե ես պիտի մի մատ անգամ
Իջնեմ իմ բերդ-հայությունից,
Թե ես պիտի մի նյարդ անգամ
Զիջեմ իմ խորք-էությունից,
Թե իմ մասունք գիր ու խոսքից
Մի տառ անգամ պիտի զոհեմ,
Դրա դիմաց աշխարհն էլ տան`
Իմ պետքը չէ, ախ, պետք չէ ինձ:
1981 թ.

Շուրջս ...

Շուրջս` մութը հրդեհող,
Ծփուն ու ցոփ գիշերներ,
Գրքերի մեջ, երգերում`
Փարթամ ու բորբ գիշերներ,
Մի հարցնեն` ումն էր պետք
Տունն ու տերը ետմահու,
Իմ ցրտահար, անտերունչ,
Իմ որբ, իմ որբ գիշերներ…
1981 թ.

Այս աշխարհի ...

Այս աշխարհի ցավն ու խինդը
Միայն ինձնով էլ չչափեմ,
Թե հոժար չէ սիրտս ու միտքս,
Ախ, հերիք է, էլ չծափեմ.
Հազար տեղից ճաքած խոսքը
Դեմ են անում, թե` հավատա,
Ուրիշներին խաբելը` հեչ,
Ես ինքս ինձ էլ չխաբեմ…
1981 թ.

Ճաք է տվել ...

Ճաք է տվել ապակին
Դրսից դեռ չի երևում,
Ճաք է տվել իմ հոգին
Դրսից դեռ չի երևում.
Դեռ գինի կա բաժակում,
Դեռ զնգում եմ, բայց հանկարծ
Կփշրվեմ ձեր ձեռքին
Դրսից դեռ չի երևում...
1981 թ.

Ջահել չես ...

Ջահել չես, հագիր վերարկուդ,
Շուտ հագիր – ձմեռ է գալիս.
Իրար բեր հուշ ու լուսամուտ
Ու փակիր – ձմեռ է գալիս.
Սուտ մարդկանց ականջ մի կախիր.
Մի վիճիր, ժամանակ չկա,
Չթողնես բերքերդ ձյան տակ,
Հավաքիր ձմեռ է գալիս:
1982 թ.

Ծուխը ոչինչ ...

Ծուխը ոչինչ, քո առջև
Ծխվող խունկից վախեցիր.
Դառը` ոչինչ, խոսքերի
Քաղցր տուրքից վախեցիր.
Թե պատահի` քեզ տրվեն
Իրավունքներ անսահման`
Ինքդ քեզնից, քո անբավ
Իրավունքից վախեցիր…
1982 թ.

Չէ թե ...

Չէ թե` առաջ, դեպի ետ
Պատվով դարձ էլ չմնաց,
Մեզ` խորհելու, վճռելու
Մի կենտ հարց էլ չմնաց.
Ուր ես սուրդ մերկացրել,
Ուր, վշտակերպ դու ասպետ,
Դոն-Քիշոտին վայելող
Հողմաղաց էլ չմնաց:
1982 թ.

Սեղմիր ատամդ ...

Սեղմիր ատամդ, դու ամենքի մոտ
Բացեբաց լալու իրավունք չունես,
Թեկուզ վիրավոր, թեկուզ արնաքամ`
Զենքերդ տալու իրավունք չունես,
Դու` հայ բանաստեղծ, ինչ էլ որ լինի,
Վերջին զինվորն էլ ընկնի հուսահատ,
Քո ժողովրդի հավերժությանը
Չհավատալու իրավունք չունես...
1982 թ.

Ես չեմ ափսոսում ...

Ես չեմ ափսոսում, որ ուշ եմ ծնվել,
Չեմ կռվել Սասնա Սոսեիդ կողքին.
Արյունը միայն սրով չի հեղվում,
Չի թափվում միայն մարտում մոլեգին.
Իմ խոլ արյունը իմ ներսում հեղվեց
Ու փոխվեց խոսքի, խռովքի, ոգու,
Ու թե ջուր դարձավ, ախ, ոչ թե վախից,
Այլ որ ջուր լցնեմ վերքիդ կրակին…
1982 թ.

Դժվար է գալը ...

Դժվար է գալը, դժվար` գնալը,
Դժվար` լռելը, դժվար` ճչալը.
Դեռ հավատալն է ամենից դժվար,
Ավելի դժվար` չհավատալը...
1982 թ.

Մի մահն ...

Մի մահն ինչ է, երբ սրտումս
հազար մահ ու խոց ունեմ,
Դժոխքից էլ չեմ վախենում`
չորսը տարվա փորձ ունեմ.
Թղթերս` ողջ խառն ու խռիվ
ժողովուրդս` թևաթափ,
Այսպես ես ոնց թողնեմ-գնամ,
երբ դեռ անթիվ գործ ունեմ…
15.05.2002 թ.

Շարվել ենք ...

Շարվել ենք լարված` կողք կողքի
Շախմատի քարերի նման.
Ուզում ենք հաղթել մեկմեկի
Շախմատի քարերի նման.
Բայց մեկ է, զինվոր թե արքա`
Հաղթենք էլ, իջնելու ենք ցած.
Տախտակին նորերն են շարքի
Շախմատի քարերի նման...
1982 թ.

Ինչ ունեի ...

Ինչ ունեի` մսխեցի,
Քիչ էր, շատ էր – չգիտեմ.
Մեծ ձիրքերն են առավել.
Թե մեծ մարդը – չգիտեմ,
Շատ անգամներ երգի տեղ`
Ձեռք պարզեցի ես մարդուն.
Կյանքս այսպես ապրեցի,
Լավ էր, վատ էր չգիտեմ…
1982 թ.

Մահից հետո ...

Մահից հետո` գովք ու գիր,
Ապրելիս` մի տառ չկա,
Պարսավում ենք ու խոցում,
Բարեգութ մի բառ չկա.
Քայլում ենք լուռ, զղջալով
Դագաղների ետևից,
Հետո… Նույնն ենք կրկնում,
Չենք խրատվում, ճար չկա…
1982 թ.

Տաս մատիս էլ ...

Տաս մատիս էլ մատանի
հարսի մատնիք չունեցա,
Առագաստ ու մեղրամիս,
սիրո տանիք չունեցա,
Վայելեցի խնջույքներ,
հոբելյաններ, հանդեսներ,
Պարզ երազը աղջկա`
քող ու հարսնիք չունեցա:
Հունիս 23, 1999 թ.

Գաղափարները ...

Գաղափարները թե գորշ ծուխ ունեն,
Թե մաքուր այրում,
Թե սրբեր ունեն, թե անառակներ`
Որպես հավելում.
Գաղափարների համար ընկնում են
Թևավորները,
Բերքը հաղթության գետնամածներն են
Հաճախ վայելում:
1984 թ.

Երբ մանուկ ...

Երբ մանուկ մի լաց եմ լսում,
Թվում է` թոռնիկս է լալիս.
Երբ մեկը մեռնում է, թվում է`
Ապրելս երեսովս է տալիս,
Երբ մարդը խեղվում է, խաթարվում,
Թվում է` այդ ես եմ մեղավոր,
Այդ ես ինչ-որ բան եղծել`
Աստծու հետ տալիս-առնելիս…
1984 թ.

Այս առավոտ ...

Այս առավոտ այնպես թեթև,
Այնպես զվարթ աչքս բացի,
Ինչից է սա, ինչ է եղել,
Ինչ ստացա, ինչ տվեցի,
Հա հիշեցի` իմ չուզողին
Մի լավություն արի երեկ,
Բարի եղա չարի հանդեպ
Ինքս ինձ հետ հաշտվեցի…
1984 թ.

Ամենքն ուզում են ...

Ամենքն ուզում են, որ համարձակներ
Շատ լինեն կյանքում – սակայն ոչ ինքը:
Ելնեն, ընդվզեն, սուտ ու նենգի դեմ
Կուրծք տան աննկուն – սակայն ոչ ինքը:
Ինքը դժգոհ է. Ինչ են երկնչում,
Ինչու մինչև վերջ չեն նետվում կռվի,
Թե հարկ է զոհվել, այո, թող զոհվեն,
Բայց մնան կանգուն – սակայն ոչ ինքը…
1984 թ.